حسابداری پیمانکاری چیست؟ اهمیت و انواع روش های انجام آن
مهر
حسابداری پیمانکاری چیست؟ حسابداری پیمانکاری، به‌عنوان یکی از مباحث مهم حسابداری، در مفهوم یک توافق معتبر بین دو طرف اصلی، یعنی کارفرما و پیمانکار، به‌منظور اجرای یک پروژه معمولاً بزرگ به کار می‌رود. این نوع حسابداری از چندین مرحله مهم تشکیل شده است که از اهمیت بسیاری برخوردار هستند.
قراردادهای پیمانکاری، یکی از انواع قرارداد کاری است که در آن، دو طرف اصلی یک پروژه یعنی کارفرما و پیمانکار، یک توافق رسمی و معتبر جهت اجرای یک پروژه یا کار مشترک به انجام می‌رسانند. این توافق شامل مفاد و شروط مشخصی می‌شود که در آن مسائلی مانند زمان‌بندی، بودجه، اختیارات، و وظایف هر طرف مشخص می‌شوند. در ادامه این مقاله از یاری تامین بررسی دقیق‌تری از حسابداری پیمانکاری خواهیم داشت.
حسابداری پیمانکاری چیست؟
شاید بد نباشد پیش از تعریف حسابداری پیمانکاری، با مفهوم پیمانکار و قرارداد پیمانکاری آشنا شویم؛ قرارداد پیمانکاری عبارت است از واگذاری انجام کار یا عملی خاص با شرایط، هزینه و زمان‌بندی مشخص، به شخصی حقیقی یا حقوقی که پیمانکار نامیده می‌شود. به‌الطبع بر اساس توضیح ذکر شده، حسابداری پیمانکاری را می‌توان شاخه‌ای از علم حسابداری دانست که بر روی جوانب مختلف این نوع قراردادها از قبیل سود و زیان‌های مرتبط با پیمانکاران و تجزیه و تحلیل اطلاعات به‌دست آمده کار می‌کند.
پیمانکاری درواقع تعهد و مسئولیت‌پذیری در قبال یک پروژه است. قراردادهای پیمانکاری و اجرای آنها برای طرفین قرارداد، کارفرما و پیمانکار اهمیت زیادی دارد. پیمانکاران عموماً در زمینه‌های متنوعی از جمله صنعت ساختمانی، عمران، حوزه راه‌آهن و ترابری، صنایع و معادن، تأسیسات، ارتباطات، نفت و گاز و دیگر حوزه‌ها فعالیت می‌کنند.
پیمانکاران یا شرکت‌های پیمانکاری، افراد یا گروه‌هایی هستند که دارای تخصص، دانش و تجربه در زمینه‌های مختلف هستند؛ پیمانکاران معمولاً از طریق فرایند مناقصه برای اجرای پروژه انتخاب می‌شوند. تمام فعالیت‌ها و عملیات پیمانکاری باید به‌دقت محاسبه و ثبت شوند. در این راستا، سیستم اطلاعات حسابداری در شرکت‌های پیمانکاری، اطلاعات مالی متعددی را جمع‌آوری و تدوین کرده و به دست مدیران و استفاده‌کنندگان مختلف، به‌ویژه مدیران سازمان‌ها، می‌رساند.
برای اجرای صحیح حسابداری پیمانکاری، حسابداران پیمانکاری باید دانش کاملی از قوانین مربوط به قراردادهای پیمانکاری، امور ارزی، و مقررات مالیاتی داشته باشند. به‌علاوه، سیستم پیمانکاری به‌عنوان یک ماژول مستقل در یک سیستم حسابداری، تمامی عملیات و فرایندهای مرتبط با پروژه‌ها و قراردادها را از منظر پیمانکار به‌درستی مدیریت و نظارت می‌کند.
برای آشنایی بیشتر با استانداردها، اصول و انواع حسابداری مقاله: حسابداری چیست؟ را بخوانید!
وظایف حسابدار پیمانکاری چیست؟
حسابدار شرکت‌های پیمانکاری، انجام وظایف خاصی را بر اساس ابعاد و سطح عملکرد شرکت بر عهده دارد. در این راستا، انجام کارهای حسابداری و مراقبت از حساب‌های مالی از وظایف اساسی او به حساب می‌آید. این وظایف شامل:
- ثبت تراکنش‌های مالی: حسابداران پیمانکاری باید کلیه تراکنش‌های مالی مرتبط با پروژه‌ها و پیمان‌ها شامل پرداخت‌ها، دریافت‌ها، هزینه‌ها، و درآمدها را ثبت کنند.
- بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی مالی: حسابداران پیمانکاری به بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی مالی برای پروژه‌ها کمک می‌کنند. این کار شامل تخصیص منابع مالی به‌صورت بهینه برای هر پروژه و پیمان می‌شود.
- تحلیل هزینه‌ها: حسابداران پیمانکاری هزینه‌های مختلف پروژه را تحلیل می‌کنند. این شامل هزینه‌های مستقیم مانند مواد اولیه و نیروی کار، هزینه‌های غیرمستقیم مانند هزینه‌های مدیریتی و مشاوره و هزینه‌های پیش‌بینی نشده می‌شود.
- گزارش‌دهی مالی: حسابداران پیمانکاری گزارش‌های مالی تهیه می‌کنند که به مدیران و مالکان شرکت اطلاعات دقیقی از وضعیت مالی پروژه‌ها و کل شرکت را ارائه می‌دهند.
- مدیریت مالی: حسابداران پیمانکاری به مدیریت مالی پروژه‌ها کمک می‌کنند، از جمله مدیریت درآمدها و هزینه‌ها، ارائه توصیه‌های مالی، و تطابق با قوانین مالی و مالیاتی.
- مشاوره مالی: حسابداران ممکن است به پیمانکاران مشاوره مالی ارائه دهند (به ویژه در امور مالیاتی و بیمه تامین اجتماعی).
- تطابق با قوانین و مقررات: حسابداران باید سعی بر تطابق وضعیت پروژه با قوانین و مقررات مالی و مالیاتی داشته باشند و وضعیت مالی را به تایید سازمان‌های مربوطه از قبیل سازمان امور مالیاتی برسانند.
- مدیریت اسناد مالی: حفظ و مدیریت اسناد مالیِ مهم برای معاملات پروژه‌ها از دیگر وظایف حسابداران پیمانکاری می‌باشد.
علاوه بر این وظایف اصلی، ارائه لیست بدهکاران و بستانکاران بر اساس پروژه و گزارش‌دهی در مورد چک‌های دریافتی و پرداختی از وظایف حسابدار پیمانکاری به شمار می‌رود. همچنین ممکن است حسابدار نیاز به کنترل ورود و خروج انبار داشته باشد و در برخی موارد با سرکشی به پروژه‌ها سر بزند. به‌طورکلی، حسابدار پیمانکاری باید ارتباط نزدیکی با مدیران بالادستی و حسابرسان مستقل در شرکت داشته باشد.
اگر حسابدار هستید و به قوانین بیمه تامین اجتماعی آشنایی ندارید؛ می‌توانید برای دریافت مشاوره بیمه، مقاله راه‌های دریافت مشاوره بیمه تامین اجتماعی را مطالعه کنید.
انواع قراردادهای پیمانکاری
برای اینکه درک بهتری از حسابداری پیمانکاری داشته باشید، الزامی است که با انواع قراردادهای پیمانکاری آشنا شوید. این قراردادها به‌وسیله عواملی همچون نوع شرکت، روش پرداخت هزینه‌ها، نوع پروژه و دیگر عوامل متغیر، مطرح می‌شوند. بنابراین برای پاسخ درست دادن به سؤال حسابداری پیمانکاری چیست، حتماً باید با انواع مختلف قراردادهای پیمانکاری آشنا شوید.
این قراردادها شامل قراردادهای دائمی، قراردادهای پرداخت کلی، قراردادهای ساخت و توسعه، قراردادهای مدیریت پروژه، قراردادهای سنجشی، قراردادهای مدیریتی، و قراردادهای طراحی و ساخت، می‌شوند. هر یک از این انواع قراردادها دارای اسناد و اطلاعات مالی خاص خود هستند که برای مدیریت و حسابداری صحیح، ضروری است.
برای مطالعه بیشتر در مورد اهمیت و کاربرد حسابداری مالی مقاله حسابداری مالی چیست را بخوانید!
اهمیت حسابداری پیمانکاری
همان‌طور که اشاره کردیم، حسابداری پیمانکاری به‌عنوان یکی از ارکان اساسی در مدیریت پروژه‌های پیمانی، نقش بسیار حیاتی را در برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل هزینه‌های پروژه ایفا می‌کند. در این نوع حسابداری، هزینه‌های متغیر و ثابت پروژه با دقت ثبت و بررسی می‌شوند تا به بهبود کنترل مالی پروژه کمک شده و امکان بهبود عملکرد پروژه نیز وجود داشته باشد.
در حوزه برنامه‌ریزی پروژه، حسابداری پیمانکاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که با تعیین بودجه و انتظارات مالی، پیمانکار می‌تواند تصمیم‌گیری‌های مؤثری را برای بهبود مدت‌زمان انجام پروژه بگیرد. به‌عنوان‌مثال، درصورتی‌که هزینه‌های متغیر از بودجه بیشتر باشند، می‌توان از روش‌های کاهش هزینه استفاده کرد تا بودجه تأمین شود.
در بخش اجرای پروژه، حسابداری پیمانکاری می‌تواند به کنترل و تعیین هزینه‌های مرتبط با تجهیزات و مواد مصرفی کمک کرده و در بررسی دقیق هزینه‌ها نقش داشته باشد. همچنین، با ثبت درست هزینه‌های ثابت می‌توان به بهبود نرخ سودآوری کمک کرد. در نهایت، در بخش کنترل پروژه، حسابداری پیمانکاری می‌تواند با بررسی دقیق هزینه‌ها، مقایسه آنها با بودجه و تعیین میزان پیشرفت پروژه، گزارشات مالی و اقتصادی دقیقی را به مدیران و سایر ذی‌نفعان پروژه ارائه دهد.
به طور خلاصه، حسابداری پیمانکاری در مدیریت پروژه‌ها نقش بسیار حیاتی دارد؛ زیرا اسناد مالی به‌دقت ثبت می‌شوند و هزینه‌های متغیر و ثابت پروژه با دقت بررسی و کنترل می‌شوند. این نه تنها به بهبود عملکرد پروژه کمک می‌کند بلکه اطلاعات مالی دقیقی را به مدیران و اشخاص ذی‌نفع پروژه ارائه می‌دهد.
مطالعه بیشتر: حسابداری مدیریت چیست؟ کاربرد، اهمیت و مزایای آن
نحوه انجام حسابداری در قراردادهای پیمانکاری
نحوه پرداخت هزینه‌ها در پروژه ها بر اساس توافق صورت گرفته بین کارفرما و پیمانکار مشخص می‌شود و حسابدار مسئولیت مدیریت امور مالی، بررسی هزینه‌ها، ثبت معاملات مرتبط با مخارج و مسائل مالی دیگر را بر عهده دارد. باید توجه داشت که نوع قرارداد، موقعیت حسابداری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین، حسابداران پیمانکاری باید آگاهی کاملی از انواع قراردادهای خدماتی، ساختمانی، عمرانی و پروژه‌ای داشته باشند.
در اینجا نکته حائز اهمیت این است که موثر و کارآمد بودن روش حسابداری انتخاب شده، از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا این روش باید به‌درستی انتخاب شود و در طول پروژه تغییر نکند. توانمندی حسابدار در یادگیری و تسلط بر روش‌های مرتبط با حسابداری پروژه‌های پیمانکاری ضروری است، چرا که انتخاب نادرست یک روش حسابداری می‌تواند به مشکلات جدی در مدیریت مالی و اجرای پروژه منجر شود. بنابراین، قبل از شروع هر پروژه، ضروری است که بهترین روش حسابداری جهت محاسبه هزینه‌ها و درآمدها با دقت انتخاب و اجرا شود.
آشنایی با روش درصد پیشرفت کار در حسابداری پیمانکاری
یکی از موارد اساسی که حسابداران پیمانکاری باید با آن آشنا شوند، مبحث “روش درصد پیشرفت کار” در حسابداری پیمانکاری است. این روش امکان “تطابق هزینه‌ها و درآمدها” را فراهم می‌کند و اطلاعات نهایی را به‌دقت در اختیار تیم پیمانکاری قرار می‌دهد. با توجه به تفاوت‌های مدت‌زمان فعالیت‌ها و متغیرهای مختلف در عرصه پیمانکاری، این روش نیازمند توانایی و دقت زیادی است. اما حسابداران پیمانکاری ملزم به یادگیری این روش هستند. با استفاده از محاسبات این روش، می‌توان میزان سودآوری پروژه را تعیین کرد و اطلاعات مهم دیگری که برای تیم پیمانکاری بسیار حیاتی هستند، ارائه داد.
برای آشنایی با مزایا، معایب و اهمیت حسابداری صنعتی، مقاله: حسابداری صنعتی چیست؟ را بخوانید!
حسابداران پیمانکاری از چه نرم افزارهایی استفاده می کنند؟
حسابداران پیمانکاری به علت تنوع ویژگی‌های خاص خود، نیازمند نرم‌افزارهای اختصاصی می‌باشند، که از میان آنها می‌توان به “نسخه پیمانکاری نرم‌افزار هلو” اشاره کرد. از سوی دیگر، شرکت‌های نرم‌افزاری نیز نسخه‌های مخصوص حسابداری پیمانکاری ارائه می‌دهند، اما نسخه پیمانکاری هلو به علت قابلیت‌ها و امکانات بیشتر خود، به محبوبیت بیشتری دست یافته است.
با استفاده از این نرم‌افزارها، حسابداران می‌توانند وظایفی همچون حسابرسی، مدیریت امنیت اطلاعات، تنظیم گزارشات مالی، انجام هزینه‌یابی شغلی، ردیابی مالی و دیگر فعالیت‌های مرتبط را به طور کارآمدی انجام دهند. به‌علاوه برای درک بهتر و یادگیری مهارت‌های مرتبط با حسابداری پیمانکاری، مطالعه مقاله‌های مرتبط با نرم‌افزارهای حسابداری شخصی برای کامپیوتر نیز توصیه می‌شود.
وقتی یک حسابدار تصمیم به یادگیری حسابداری پیمانکاری می‌گیرد، در طول دوره آموزشی به موضوع انتخاب نرم‌افزار مناسب نیز پرداخته و به همراه دیگر مباحث آموزشی، این مبحث نیز آموزش داده می‌شود. بنابراین، افرادی که اصول حسابداری واحدهای پیمانکاری را یاد می‌گیرند، در هیچ مرحله‌ای از کار خود با مشکل مواجه نخواهند شد، چرا که در صورت وقوع هر گونه خطا یا مشکل، افراد می‌توانند آن را پیگیری و رفع نمایند.
روش های حسابداری پیمانکاری چیست؟
روش‌های حسابداری پیمانکاری به دو دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به شرح هر یک از این دو روش پرداخته‌ایم.
در این مبحث، اهمیت محاسبه صحیح قیمت‌ها و هزینه‌ها تاکیدی اساسی دارد، زیرا پرداخت هزینه‌ها و مخارج توسط کارفرما با توجه به روش‌های حسابداری پیمانکاری صورت می‌گیرد.
1. حسابداری پیمانکاری درصد پیشرفت کار
در این روش، پیمانکار موظف است لیست مخارج و هزینه‌ها را در بازه‌های زمانی مشخص به کارفرما ارائه دهد. در هر بازه زمانی مشخص، درصد معینی از کار باید انجام شود و صورت وضعیت پروژه و لیست هزینه‌ها زمانی به کارفرما تحویل داده می‌شود که پیشرفت کار به میزان مشخصی از اتمام پروژه دست یابد. در این روش، سود ناخالص پیمان هم باید در هر دوره مالی به هزینه‌ها اضافه شود.
روش درصد پیشرفت کار برای هر دو طرف مزایایی دارد. برای کارفرما، این روش اطمینان از اتمام موفق پروژه توسط پیمانکار را فراهم می‌کند و امکان پرداخت هزینه‌ها به صورت مرحله‌ای به جای یک‌باره را ممکن می‌سازد. از سوی دیگر، پیمانکار از این روش بهره‌مند شده و ریسک نوسانات بازار ارز و تغییرات قیمت‌ها را کاهش می‌دهد. همچنین، با محاسبه سود ناخالص به صورت ماهانه، او می‌تواند به تدریج هزینه‌ها را پرداخت کند.
بیشتر بخوانید: حسابداری خدماتی چیست و چگونه انجام می شود؟
2. حسابداری پیمانکاری روش کار تکمیل شده
حسابداری پیمانکاری روش کار تکمیل شده (Completed Contract Method) یکی از روش‌های ارزیابی حسابداری پیمانکاری است. این روش معمولاً برای تأیید اعداد مالی پروژه‌های پیمانکاری و ساخت و ساز استفاده می‌شود. در این روش، درآمدها، هزینه‌ها و سودها تا زمان تکمیل و اتمام پروژه یا انجام بخش اصلی پروژه، به تأخیر افتاده و تا آن زمان تأیید و محاسبه نمی‌شوند. به عبارت دیگر، در این روش، تا زمانی که کل پروژه یا بخش اصلی آن به پایان نرسد، هیچ تراکنش مالی تأیید و انجام نمی‌شود.
این نوع حسابداری پیمانکاری، معمولا در پروژه‌های با بازه زمانی اجرای طولانی‌مدت و دارای پیچیدگی‌های اجرای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. مزیت این روش این است که تراکنش‌های انجام شده بر اساس داده‌های کامل از وضعیت مالی و هزینه‌ها و درآمدها و… در انتهای پروژه انجام می‌شود و در طرف مقابل ایراد این شیوه این است که به دلیل واریز یکجای مطالبات پیمانکار در انتهای قرارداد، امکان بروز چالش بالا رفتن گردش حساب پیمانکار و اختلاف با سازمان امرو مالیاتی وجود خواهد داشت.
از آنجا که هر یک از این روش‌ها دارای مزایا و معایب خود هستند، حسابدار باید با توجه به شرایط و ویژگی‌های پروژه، روش محاسبه هزینه‌ها را انتخاب کند. عواملی مانند مسئولیت‌ها و اختیارات، مدت‌زمان انجام پروژه، اندازه پروژه و مبلغ قرارداد در انتخاب روش حسابداری پیمانکاری تأثیرگذار هستند.
اگر حسابدار هستید و با شرایط، انواع و خدمات بیمه آشنایی ندارید مقاله: بیمه تامین اجتماعی چیست؟ را بخوانید.
استاندارد حسابداری پیمانکاری را بشناسید!
اکنون که با حسابداری پیمانکاری آشنا شده‌ایم، بد نیست بررسی کوتاهی از استانداردهای این نوع حسابداری نیز داشته باشیم. همان‌طور که می دانید، اجرای پروژه‌های پیمانکاری عمدتاً مدت‌زمان طولانی‌ای را در برمی‌گیرد، که به همین دلیل، برای تعداد زیادی از هزینه‌ها و مخارج مرتبط با این پروژه‌ها، استانداردهای حسابداری پیمانکاری ایجاد شده‌اند تا مقادیر دقیق این هزینه‌ها را محاسبه کنند.
این کار به مدیریت هزینه و درآمد حاصل از همکاری و تهیه صورت‌های مالی برای ذی‌نفعان در پیمانکاری کمک می‌کند و امکان برآورد دقیق سود و زیان و هزینه‌های اجرای پروژه را فراهم می‌سازد. در این خصوص باید گفت سیستم حسابداری پیمانکاری باید به گونه‌ای طراحی شود که برای هر پیمان، سود و زیان به صورت دقیق مشخص شود. اکثر شرکت‌های پیمانکاری به‌عنوان یک مرکز سود در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که هر پیمان در شرکت‌های پیمانکاری به‌عنوان یک مرکز جداگانه سود در نظر گرفته می‌شود.
به همین دلیل برای هر قرارداد پیمانکاری، یک حساب جداگانه در دفتر کل ایجاد می‌شود و به هر پیمان شماره خاصی اختصاص داده می‌شود تا در زمان مراجعه، دسترسی به اسناد و مدارک از جمله برگه درخواست کالا، حواله انبار و لیست دستمزد کارگران به راحتی امکان‌پذیر باشد.
جمع‌بندی
در این مقاله سعی بر آن شد تا بررسی کاملی داشته باشیم که حسابداری پیمانکاری چیست. همان‌طور که مطالعه کردید، این نوع حسابداری، یکی دیگر از مهم‌ترین مباحث حسابداری است که در مفهوم یک توافق معتبر بین دو طرف اصلی، یعنی کارفرما و پیمانکار به‌منظور اجرای یک پروژه معمولاً بزرگ به کار می‌رود. حسابداری پیمانکاری شامل استانداردها و انواع مختلفی است که برای آشنایی بیشتر شما، در این مقاله به بررسی کامل هر یک از آنها پرداختیم. اگر در خصوص مطالب ارائه شده سوالی دارید، در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع:
