حسابداری خدماتی چیست و چگونه انجام می شود؟
مرداد
حسابداری خدماتی یک حوزه تخصصی از حسابداری است که به طور خاص برای مشاغلی طراحی شده است که به‌جای فروش محصولات فیزیکی، به مشتریان خود خدمات ارائه می‌دهند. در واقع حسابداری خدماتی بر مواردی مانند پیگیری درآمد و هزینه‌ها، صورت‌حساب مشتریان و مدیریت جریان نقدی تمرکز دارد.
حسابداری خدماتی برای کسب‌وکارهای مبتنی بر خدمات مهم است؛ زیرا به آنها کمک می‌کند تا امور مالی خود را به طور مؤثر مدیریت کرده و تصمیمات بهتری در مورد نوع، زمان و روش ارائه خدمات خود بگیرند.
آشنایی با شرکت‌های خدماتی و انواع آنها
واحدهای تجاری از لحاظ نوع فعالیت به سه دسته بازرگانی، تولیدی و خدماتی طبقه‌بندی می‌شوند. واحدهای بازرگانی واحدهایی هستند که به خرید و فروش کالا اشتغال دارند بدون آنکه در کالا تغییری ایجاد کنند؛ مانند سوپرمارکت‌ها؛ و واحدهای تولیدی شامل شرکت‌هایی می‌شود که مواد اولیه خریداری شده را به کمک نیروی انسانی به کالا تبدیل کرده و به فروش می‌رسانند.
در نتیجه هم در واحدهای بازرگانی و هم تولیدی درآمد از طریق فروش کالا به دست می‌آید؛ اما در واحد‌ها یا شرکت‌های خدماتی کالاهای فیزیکی به فروش نمی‌رسد، بلکه درآمد از طریق ارائه خدماتی مانند مشاوره، مراقبت‌های بهداشتی، آموزشی و سرگرمی و … کسب می‌شود. چندین نوع شرکت خدماتی وجود دارد که می‌توان به‌صورت زیر آنها را طبقه‌بندی کرد.
- خدمات حرفه‌ای: خدماتی است که توسط افراد حرفه‌ای با دانش و مهارت‌های تخصصی مانند وکلا، حسابداران، معماران و مهندسان ارائه می‌شود.
- خدمات مالی: خدمات مربوط به مدیریت پول مانند بانکداری، بیمه، مدیریت سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مالی است.
- خدمات مراقبت‌های بهداشتی: خدمات مربوط به مراقبت‌های بهداشتی و سلامتی مانند بیمارستان است.
- خدمات هتلداری: خدمات مربوط به سفر و گردشگری.
- خدمات اطلاعاتی: خدمات مرتبط با فناوری اطلاعات مانند توسعه نرم‌افزار، تجزیه و تحلیل داده‌ها و مشاوره در رابطه با فناوری اطلاعات است.
- خدمات شخصی: خدمات مربوط به مراقبت و رفاه شخصی مانند سالن‌های زیبایی است.
- خدمات آموزشی: خدمات مربوط به آموزش و پرورش مانند مدارس است.
به طور کلی با توجه به اینکه در شرکت‌های خدماتی میزان هزینه‌ها و درآمدها (اطلاعات مالی) مانند واحدهای بازرگانی و تولیدی معطوف به کالا نیست، روند حسابداری در آنها با باقی واحدهای تجاری تفاوت‌هایی دارد. در ادامه به برخی از این تفاوت‌ها اشاره خواهد شد.
اگر حسابدار هستید و به قوانین بیمه تامین اجتماعی آشنایی ندارید؛ می‌توانید برای دریافت مشاوره بیمه، مقاله راه‌های دریافت مشاوره بیمه تامین اجتماعی را مطالعه کنید.
راه و روش حسابداری شرکت‌های خدماتی
همانطور که پیشتر ذکر شد، حسابداری خدماتی شاخه‌ای از حسابداری است پس لازم است در ابتدا با مفهوم حسابداری آشنا شویم که عبارت است از:
فرایندی که در طی آن تمام داده‌های مالی یک شرکت (هزینه‌ها و درآمدها) شناسایی و اندازه‌گیری می‌شود و بعد از آن به‌صورت اطلاعات مالی به اشخاصی (مانند مدیرعامل و سهام‌داران) که برای تصمیم‌گیری‌های مالی به آنها احتیاج دارند منتقل می‌شود.
درنتیجه، حسابداری خدماتی شامل شناسایی، اندازه‌گیری، ثبت و گزارش درآمد و هزینه‌های مربوط به خدمات ارائه شده به مشتریان است. برخی از جنبه‌های کلیدی حسابداری خدماتی عبارت‌اند از:
1.شناسایی درآمد
در حسابداری خدماتی باید تعیین شود که از ارائه خدمات به مشتریان در چه زمانی و چه مقدار پول به‌صورت رسمی دریافت شده است. این فرایند شامل ارزیابی عوامل مختلفی می‌شود، از جمله اینکه آیا خدمات مورد نظر به طور کامل به مشتری ارائه شده است یا خیر و آیا مشتری خدمات را پذیرفته است؟
2. پیگیری هزینه
حسابداری خدماتی شامل پیگیری و ثبت هزینه‌های مرتبط با ارائه خدمات است. این فرایند شامل توجه به هزینه‌هایی می‌شود که مستقیماً به خدمات ارائه شده مرتبط است.
مانند دستمزد پرداختی به کارکنان. به زبان ساده پیگیری هزینه به معنای پیگیری تمام پولی است که برای ارائه خدمات صرف می‌شود و وظیفه حسابدار است که مطمئن شود همه هزینه‌های انجام شده به‌درستی ثبت شده است.
3. معیارهای مبتنی بر خدمات
معیارهای مبتنی بر خدمات به استفاده از معیارها یا شاخص‌های مختلف برای ارزیابی عملکرد یک خدمت اشاره دارد. این معیارها به شرکت‌های خدماتی کمک می‌کند تا متوجه شوند که آیا خدمات آنها درآمدزایی، کارآمدی و نتایج خوبی دارد یا خیر.
همچنین با استفاده از این معیارها، شرکت‌های خدماتی می‌توانند تصمیمات بهتری بگیرند، کیفیت خدمات خود را بهبود ببخشند و راه‌هایی برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها بیابند.
4. گزارش‌دهی
حسابداری خدماتی مانند باقی حوزه‌های حسابداری شامل تهیه و ارائه صورت‌های مالی است که شامل صورت سود و زیان، ترازنامه و صورت جریان نقدینگی می‌شود. حسابداری خدماتی با بررسی درآمد و هزینه‌های مربوط به خدمات این گزارش‌ها را آماده می‌کند. این گزارش‌ها وضعیت مالی و عملکرد شرکت‌های خدمات محور را ارائه می‌دهند.
به طور کلی، حسابداری خدماتی نقش مهمی در مدیریت مؤثر و گزارش‌دهی جنبه‌های مالی کسب‌وکارهای مبتنی بر خدمات دارد.
اگر حسابدار هستید و با فرایند حسابرسی بیمه آشنایی ندارید مقاله: حسابرسی بیمه تامین اجتماعی چیست؟ را بخوانید.
صورت‌های مالی در شرکت‌های خدماتی
یکی از اهداف حسابداری خدماتی ارائه صورت‌های مالی است. صورت‌های مالی گزارش‌هایی هستند که اطلاعاتی درباره عملکرد و موقعیت مالی شرکت ارائه می‌کنند.
صورت‌های مالی در واقع خلاصه‌ای از فعالیت‌های مالی یک شرکت هستند و از آنها برای ارزیابی وضعیت مالی شرکت‌های خدماتی و تصمیم‌گیری‌های تجاری برای آینده شرکت استفاده می‌شود. برخی از انواع صورت‌های مالی شرکت‌های خدماتی عبارت‌اند از: صورت سود و زیان، ترازنامه و صورت جریان‌های نقدی.
مطالعه بیشتر: مفاصا حساب قراردادهای عمرانی چیست؟
صورت سود و زیان شرکت خدماتی
صورت سود و زیان دارای قسمت‌هایی به شرح زیر است:
- درآمدهای ایجاد شده توسط شرکت خدماتی
- هزینه‌های انجام شده برای ارائه خدمات به مشتریان
همچنین پس از کسر تمام هزینه‌ها از درآمد، سود یا زیان خالص محاسبه می‌شود. شرکت‌های خدماتی معمولاً دارای نسبت بالایی از هزینه‌های مربوط به نیروی کار و هزینه‌های سربار هستند.
ترازنامه (صورت وضعیت مالی) شرکت خدماتی
ترازنامه یکی از مهم‌ترین گزارش‌های حسابداری خدماتی محسوب می‌شود و گزارشی است که وضعیت دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه مالک یا مالکان یک واحد اقتصادی را در یک تاریخ معین نشان می‌دهد. به زبان ساده، ترازنامه تصویری از «وضعیت مالی» یک شرکت را در یک زمان مشخص شده نشان می‌دهد؛ از همین جهت به ترازنامه «صورت وضعیت مالی» نیز گفته می‌شود.
ترازنامه شرکت‌های خدماتی مشابه سایر شرکت‌ها است و شامل اجزای استانداردی است که برای تمام ترازنامه‌ها استفاده می‌شود. اجزای ترازنامه عبارت‌اند از:
- دارایی‌ها: شامل دارایی‌های جاری مانند وجوه نقد و حساب‌های دریافتنی و دارایی‌های غیرجاری مانند ماشین‌آلات و تجهیزات می‌شود.
- بدهی‌ها: شامل بدهی‌های جاری مانند حساب‌های پرداختنی و هزینه‌های تعهدی و همچنین بدهی‌های غیرجاری مانند بدهی‌های بلندمدت می‌شود.
- حقوق صاحبان سهام: نشان دهنده سهام مالکان در شرکت‌های خدماتی بوده و شامل مواردی مانند سهام عادی، سود انباشته و سرمایه پرداخت شده اضافی است.
بیشتر بخوانید: بیمه بیکاری چیست؟ قوانین، شرایط و میزان حقوق بیمه بیکاری 1402
صورت جریان‌های نقدی شرکت خدماتی
صورت جریان‌های نقدی، ورودی و خروجی وجوه نقدی در یک دوره مشخص را نشان می‌دهد. برای شرکت‌های خدماتی، منبع اصلی جریان‌های نقدیِ ورودی معمولاً از پرداخت‌های مشتریان برای خدماتِ ارائه شده است و هزینه‌هایی مانند حقوق کارکنان و مالیات موجب خروج وجه نقد از شرکت‌های خدماتی می‌شود.
تفاوت صورت‌های مالی در شرکت‌های خدماتی با سایر شرکت‌ها
به طور کلی می‌توان گفت صورت‌های مالی برای شرکت‌های خدماتی مشابه صورت‌های مالی سایر شرکت‌ها است و فقط در بعضی از جهات که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد با صورت‌های مالی شرکت‌های تولیدی و بازرگانی تفاوت دارند.
1. شرکت‌های خدماتی معمولاً موجودی کالا ندارند، زیرا آنها محصولات فیزیکی نمی‌فروشند؛ بنابراین در تراز‌نامه‌های شرکت‌های خدماتی قسمتی برای موجودی کالا وجود ندارد. همچنین گزارشی از بهای تمام شده کالای فروخته شده در صورت سود و زیان آورده نمی‌شود.
2. شرکت‌های خدماتی اغلب در مقایسه با شرکت‌های تولیدی یا واحدهای بازرگانی، هزینه‌های عملیاتی کمتری دارند؛ به این دلیل که شرکت‌های خدماتی مجبور نیستند برای هزینه‌هایی مانند تهیه مواد اولیه، ساخت یا حمل و نقل کالا پول خرج کنند. در نتیجه، حاشیه سود ناخالص آنها بیشتر است.
اگر حسابدار هستید و با شرایط، انواع و خدمات بیمه آشنایی ندارید مقاله: بیمه تامین اجتماعی چیست؟ را بخوانید.
چرخه حسابداری در شرکت‌های خدماتی
چرخه حسابداری مجموعه‌ای از مراحلی است که شرکت‌ها برای ثبت، طبقه‌بندی و خلاصه کردن تراکنش‌های مالی بنگاه اقتصادی خود در پایان هر دوره مالی (معمولاً دوره زمانی یک‌ساله) انجام می‌دهند.
چرخه حسابداری در شرکت‌های خدماتی مشابه سایر انواع کسب‌وکارها است و دارای مراحل یا گام‌های زیر است.
- گام اول: جمع‌آوری و بررسی اسناد
- گام دوم: تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی
- گام سوم: ثبت رویدادهای مالی در سند حسابداری
- گام چهارم: طبقه‌بندی رویدادهای مالی در دفتر کل
- گام پنجم: تهیه تراز آزمایشی بدون توجه به اصلاحات
- گام ششم: اصلاحات
- گام هفتم: تهیه تراز آزمایشی اصلاح شده
- گام هشتم: تهیه صورت‌های مالی
- گام نهم: بستن حساب‌ها در پایان دوره جاری و بازگشایی حساب‌ها در دوره مالی بعد
همانطور که اشاره شد مراحل یا گام‌های چرخه حسابداری شرکت‌های خدماتی مشابه چرخه حسابداری سایر شرکت‌ها است، اما در طی مسیر و اجرای مراحل تفاوت‌هایی وجود دارد که عبارت‌اند از:
1. از آنجایی که شرکت‌های خدماتی کالا و همچنین موجودی کالا ندارند، در نتیجه نیازی به محاسبه بهای تمام شده کالای فروخته شده یا پیگیری سطح موجودی در پایان دوره مالی خود ندارند. در عوض، شرکت‌های خدماتی هزینه‌هایی که برای ارائه خدمات به مشتریان صرف شده است را ثبت می‌کنند که شامل هزینه‌هایی مانند نیروی کار، منابع و هزینه‌های سربار می‌شود.
2. شرکت‌های خدماتی معمولاً نسبت به سایر انواع شرکت‌ها (تولیدی و بازرگانی) حساب‌های مالی کمتری برای مدیریت دارند. برای مثال، یک شرکت تولیدی ممکن است حساب‌های جداگانه‌ای برای مواد اولیه، موجودی در جریان کار و کالاهای نهایی داشته باشد، در حالی که یک شرکت خدماتی ممکن است فقط چند حساب مرتبط با خدماتی که ارائه می‌کند داشته باشد.
برای مطالعه بیشتر مقاله: مفاصا حساب بیمه چیست را مطالعه کنید.
ثبت رویدادهای مالی در حسابداری خدماتی
در حسابداری خدماتی نیاز است که تمام معاملات و رویدادهای مالی ثبت شوند. ثبت رویدادهای مالی شامل شناسایی ماهیت معامله، تعیین حساب‌های تحت تأثیر و ثبت تراکنش در دفاتر مناسب است. برای مثال زمانی که یک مشتری برای خدماتی که دریافت کرده است هزینه پرداخت می‌کند، باید مبلغ پرداختی توسط مشتری با جزئیاتی مانند تاریخ معامله، نام مشتری و مبلغ پرداختی ثبت شود.
به طور کلی در حسابداری خدماتی، ثبت دقیق کلیه معاملات و رویدادهای مالی ضروری است و به ارزیابی عملکرد مالی شرکت، اطمینان از انطباق با استانداردهای حسابداری و تهیه صورت‌های مالی کمک می‌کند.
استانداردهای حسابداری خدماتی
استانداردهای حسابداری خدماتی به قوانین، دستورالعمل‌ها و اصول خاصی اشاره دارد که باید هنگام ثبت و گزارش تراکنش‌ها یا رویدادهای مالی شرکت‌های خدماتی رعایت شود. این استانداردها معمولاً توسط کمیته تدوین استانداردهای حسابداری تنظیم می‌شوند.
پیروی از قوانین و استانداردهای حسابداری خدماتی مهم است زیرا به ذینفعان شرکت‌های خدماتی (مانند سهام‌داران، اعتباردهندگان و مشتریان) اطمینان می‌دهد که اطلاعات مالی ارائه شده قابل اعتماد است. همچنین با پیروی از این استانداردها مدیران شرکت‌های خدماتی نیز می‌توانند اطمینان حاصل کنند که اطلاعات مالی و شیوه‌های حسابداری در شرکت آنها دقیق و قابل اعتماد است.
بهترین روش برای حسابداری خدماتی
حسابداری خدماتی را می‌توان با استفاده از روش‌های مختلفی انجام داد، برخی از آنها عبارت‌اند از:
1. حسابداری تعهدی
این روش درآمدها و هزینه‌ها را هنگام به دست آوردن یا انجام آنها، بدون توجه به زمان دریافت یا پرداخت ثبت می‌کند. این روش تصویر دقیقی از وضعیت مالی یک کسب‌وکار ارائه می‌دهد و برای شرکت‌های بزرگ کارآمد است.
2. حسابداری نقدی
این روش درآمد و هزینه‌ها را هنگام دریافت یا پرداخت ثبت می‌کند. این روش ساده‌تر از حسابداری تعهدی است و می‌تواند برای شرکت‌های کوچک کارآمد باشد.
برای آشنایی بیشتر با استانداردها، اصول و انواع حسابداری مقاله: حسابداری چیست؟ را بخوانید!
3. حسابداری ترکیبی
این روش عناصر حسابداری تعهدی و نقدی را ترکیب می‌کند تا تصویر کامل‌تری از وضعیت مالی یک کسب‌وکار ارائه دهد.
4. حسابداری دوطرفه
حسابداری دوطرفه روشی برای حسابداری است که هر تراکنش مالی یک کسب‌وکار را در دو یا چند حساب ثبت می‌کند. این سیستم بر این اصل استوار است که هر معامله دارای دو جنبه است: بدهی و اعتبار.
5. حسابداری مبتنی بر نرم‌افزار
استفاده از نرم‌افزار حسابداری می‌تواند بسیاری از جنبه‌های حسابداری خدماتی مانند صورت‌حساب، ردیابی هزینه‌ها و گزارش مالی را خودکار کند. حسابداری مبتنی بر نرم‌افزار می‌تواند به ساده‌سازی فرایند حسابداری خدماتی و کاهش خطا در محاسبات کمک کند.
برای انتخاب بهترین روش حسابداری خدمات نیاز است آیتم‌های مهمی مانند اندازه شرکت خدماتی، وضعیت مالی و زمینه کسب‌وکار در نظر گرفته شوند. به عبارت دیگر هیچ روش یکسانی وجود ندارد که پاسخگوی نیاز تمام شرکت‌های خدماتی باشد. برای تعیین بهترین روش حسابداری بهترین کار این است که با یک حسابدار یا مشاور مالی خبره مشورت شود.
کلام آخر در مورد حسابداری خدماتی
در از مقاله از یاری تامین گفتیم حسابداری خدماتی یک فعالیت مهم در شرکت‌های خدماتی است. از آنجایی که شرکت‌های خدماتی در برخی از فرایند‌های حسابداری با واحدهای تولیدی و بازرگانی تفاوت‌هایی دارند، درک شرایط متفاوت حسابداری شرکت خدماتی در مواردی مانند صورت‌های مالی شرکت (صورت سود و زیان، ترازنامه و صورت جریان‌های نقدی) و چرخه حسابداری مهم است.
با داشتن درکی درست از حسابداری شرکت‌های خدماتی و دقت در انتخاب یک روش حسابداری متناسب با شرایط شرکت خدماتی (اندازه، اهداف و بودجه) می‌توان عملکرد مالی را به طور دقیق پیگیری کرد و تصمیمات آگاهانه‌ای برای آینده یک شرکت خدماتی گرفت.
منبع: https://www.carboncollective.co/sustainable-investing/what-is-a-service-company
