بیمه بیکاری چیست؟ قوانین، شرایط و میزان حقوق بیمه بیکاری 1402

یکی از نقاط پر چالش که در روابط کار بین کارفرما و پرسنل وجود دارد، بحث پایان همکاری است؛ گاهی اوقات پایان کار علی‌رغم میل کارگر رقم می‌خورد و کارگر برای یافتن شغل جدید نیاز به زمان خواهد داشت و در نتیجه به دلیل بیکار ماندن برای مدتی، زیان‌هایی بر کارگر وارد می‌گردد. می‌دانیم که بیمه بودن افراد شاغل تحت استخدام کارفرمایان، یکی از وظایف مهم هر کارفرما است.

به منظور حمایت از کارکنانی که بنا به هر دلیلی، نمی‌توانند فعالیت خود را در شغل قبلی‌شان ادامه دهند، قانون امکان برخورداری از بیمه بیکاری را در نظر گرفته است تا فردی که در چنین وضعیتی قرار دارد، تا زمان یافتن شغل جدید، با کمترین مشکل مالی روبرو شود. در این مقاله از سایت یاری رسان تامین سعی داریم شما را با شرایط و قوانین این مزیت مهم بیمه‌های اجباری در کشور آشنا کنیم.

قوانین بیمه بیکاری تأمین اجتماعی

همان‌طور که از نام آن پیدا است این بیمه زمانی به فرد تعلق می‌گیرد که او بیکار شده و شرایط خاص تعریف شده توسط قانون را داشته باشد. برای بررسی متون قانونی مربوط به این مسئله می‌توانیم به قانون بیمه بیکاری که در سال 1369 توسط مجلس شورای اسلامی در 14 ماده و 21 تبصره به تصویب رسیده است مراجعه کنیم.

برای مطالعه بیشتر مقاله: بیمه تامین اجتماعی چیست را بخوانید!

ماده 1 بیمه بیکاری

جالب است بدانید که سه ماده اولیه این قوانین تمام بایدها و نبایدهای این نوع بیمه را برای ما شرح می‌دهند. با استناد به ماده 1 متوجه می‌شویم همه اشخاصی که تابع  قوانین کار و کار کشاورزی هستند و مشمول قوانین تأمین اجتماعی می‌شوند، مشمول قوانین بیمه بیکاری هم خواهند شد.

این ماده یک تبصره هم دارد که گروه‌های مختلفی که مشمول این قانون نیستند را به شرح زیر دسته بندی می‌کند.

•  بازنشستگان
• ازکارافتادگان
• صاحبان حِرف و مشاغل آزاد
• بیمه‌ شدگان اختیاری
• اتباع خارجی

مطالعه بیشتر: بیمه اختیاری چیست؟ انواع، شرایط، مزایا و معایب بیمه خویش فرما

ماده 2 بیمه بیکاری

همچنین ماده 2 قانون بیمه بیکاری برای ما تشریح می‌کند فردی که بدون میل و اراده خودش از کار بیکار شده، زیر سایه این قانون قرار دارد.

در نتیجه وقتی ما با میل و اراده خودمان اقدام به ترک کار و قطع همکاری با کارفرما می‌کنیم، به عنوان فردی مشمول قوانین فوق شناخته نمی‌شویم. این ماده هم دو تبصره کامل و جامع دارد که حدود قوانین مربوط به بیمه‌های بیکاری را به ما نشان می‌دهد.

همچنین ماده 2 قانون بیمه بیکاری برای ما تشریح می‌کند فردی که بدون میل و اراده خودش از کار بیکار شده، زیر سایه این قانون قرار دارد.

در نتیجه وقتی ما با میل و اراده خودمان اقدام به ترک کار و قطع همکاری با کارفرما می‌کنیم، به عنوان فردی مشمول قوانین فوق شناخته نمی‌شویم. این ماده هم دو تبصره کامل و جامع دارد که حدود قوانین مربوط به بیمه‌های بیکاری را به ما نشان می‌دهد.

1. برخی از اشخاص به دلیل تغییرات به وجود آمده در ساختار اقتصادی واحد مربوطه با تشخیص وزارتخانه ذی‌ربط و تأیید شورای عالی کار به طور موقف بیکار شده‌اند.

2. برخی از افراد هم به خاطر بعضی از بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل یا جنگ بیکار می‌شوند.
در این وضعیت هر دو دسته این افراد به واحد کار و امور اجتماعی معرفی شده و می‌توانند از مزایای این قانون استفاده کنند.

اگر در مورد قوانین کار نیاز به مشاور بیمه دارید می توانید مقاله: راه‌های دریافت مشاوره بیمه تامین اجتماعی را بخوانید!

ماده 3 بیمه بیکاری

در نهایت مجموعه قوانینی که حدود این نوع بیمه را مشخص می‌کنند، با ماده 3 به پایان می‌رسند. در این ماده آمده است که این نوع بیمه از جمله خدمات حمایتی سازمان تأمین اجتماعی است. به همین دلیل، تنها به کسانی تعلق می‌گیرد که حق بیمه مقرر شده را تا قبل از بیکاری، پرداخت می‌کردند.

با این تفاسیر وقتی به این سؤال برمی‌خوریم که آیا همه افراد مشمول بیمه بیکاری هستند یا خیر، باید جواب را از میان مواد ذکر شده در بالا پیدا کنیم. فردی که حق بیمه خود را به تأمین اجتماعی پرداخت نکند، مشمول این بیمه نیست.

همچنین اتباع خارجی، بازنشستگان و دیگر اشخاصی که در بالا از آنها یاد کردیم هم استحقاق برخورداری از مزایای این بیمه را ندارند.

شرایط اصلی برای دریافت بیمه بیکاری

فرض را بر این بگذاریم که شما یکی از افراد واجد شرایط هستید و یا کارفرمایی هستید که پرسنلی با چنین شرایطی دارید. باید بدانید که افراد مشمول این قانون تحت چه شرایطی می‌توانند برای دریافت این مزایا در زمان بیکاری اقدام کنند. با مراجعه مجدد به متن قانون، این سؤال هم پاسخ داده می‌شود.

ماده شماره 6 قانون مذکور به ما می‌گوید که افراد بیمه شده در سازمان تأمین اجتماعی، باید شرایط زیر را داشته باشند تا بتوانند برای دریافت بیمه برای بیکاری اقدام کنند.

1. فرد متقاضی قبل از اعلام شرایط خود به عنوان یک شخص بیکار، باید ثابت کند که حداقل 1 سال سابقه پرداخت حق بیمه در آخرین کارگاه اشتغال خود دارد.

2. این شخص موظف است حداکثر تا 30 روز بعد از بیکاری، نسبت به دریافت بیمه بیکاری اقدام نموده و همچنین آمادگی خودش را برای پذیرش یک شغل تخصصی و متناسب با مهارت‌هایش اعلام کند.

البته در صورت داشتن یک عذر موجه هم می‌تواند بعد از 30 روز درخواست خود را ارائه کند؛ اما باید شرایط او به تأیید هیئت حل اختلاف اداره کار رسیده باشد.

3. شخص متقاضی این نوع بیمه، باید در برخی از دوره‌های آموزشی و سوادآموزی شرکت نماید. همچنین موظف است که هر دو ماه یک‌بار، گواهی‌های لازم را به شعب تأمین اجتماعی ارائه کند.

به خاطر داشته باشید، در صورتی که یک کارگر تازه بیکار شده، در مکانی با حقوق کمتر از حق بیمه بیکاری خودش مشغول به کار شود، مابه‌التفاوت دریافتی او از حساب صندوق بیمه مخصوص بیکاری پرداخت می‌شود.

همچنین تمام مدت زمانی که شخص از این بیمه استفاده می‌کند، جزو سوابق بیمه‌ای او به حساب خواهد آمد و از تمامی مزایای بیمه اجباری برخوردار خواهد بود.

برای آشنایی با شرایط و نرخ بیمه اجباری مقاله: بیمه اجباری چیست را مطالعه کنید.

شرایط خاص بیمه بیکاری

با توجه به مواردی که ذکر شد، مشخص است که مشمولان این نوع بیمه چه کسانی هستند. در نتیجه ما نمی‌توانیم به دنبال گزینه‌ای برای بیمه بیکاری زنان خانه‌دار باشیم و یا این نوع بیمه را برای کسی که خود را بیمه مشاغل آزاد کرده، درخواست کنیم.

همچنین بیمه بیکاری پرسنل شرکت‌های پیمانکاری هم بسته به بازه زمانی قرارداد، سنجیده می‌شود. به این معنی که اگر تاریخ اتمام قرارداد کار فرد، هم‌زمان با خاتمه پروژه باشد، امکان درخواست بیمه برای بیکاری وجود ندارد؛ زیرا کارگر از تاریخ اتمام قرارداد خود خبر داشته است.

اما در شرایطی که اخراج در بازه زمانی قرارداد باشد و کارگر هم قصوری نداشته باشد، با تکیه بر رأی مراجع حل اختلاف، می‌توانیم برای دریافت حقوق بیمه زمان بیکاری اقدام کنیم.

نکته دیگری که باید در ذهن داشته باشید وضعیت بانوان کارگر است که در دوران استراحت بارداری از کار اخراج می‌شوند.

این دسته از افراد هم اگر در اثنای قرارداد هستند، می‌توانند با طرح دعوی، موضوع مربوطه را از طریق مراجع حل اختلاف قانون کار پیگیری کنند. بعد از اخذ رأی، مقرری بیمه مدت بیکاری ایشان توسط کمیته‌های مربوطه قابل رسیدگی خواهد بود.

برای آشنایی با شرایط سنی و معایب بیمه زنان خانه دار مقاله: بیمه زنان خانه دار چیست را بخوانید.

میزان حقوق فرد با استفاده از بیمه بیکاری

برای درک این مورد هم باید نگاهی به متن قوانین داشته باشیم. ماده شماره 5 قوانین و مقررات مربوط به این نوع بیمه نشان می‌دهد که پرداخت حق بیمه زمان بیکاری، بر عهده کارفرمایان است.

این حق بیمه جزو 23 درصد حق بیمه‌ای است که از طرف کارفرمایان پرداخت می‌شود. البته مقدار حق بیمه برای بیکاری 3 درصد است.

نکته دیگری که باید در نظر داشته باشید این است که مدت پرداخت بیمه بیکاری در قوانین ما به این صورت دسته بندی شده است.

فرد از زمان دریافت تأییدات لازم برای دریافت این نوع بیمه، باید جمع مدت پرداخت مقرری خود را در نظر بگیرد. این مدت زمان شامل شرکت در دوره‌های آزمایشی یا حتی دائمی برای افراد مجرد و متأهل به صورت جداگانه مورد توجه است.

به این معنی که حداکثر ۳۶ ماه برای افراد مجرد و حداکثر ۵۰ ماه برای متأهلان در نظر گرفته شده است. در جدول زیر بازه‌های زمانی دریافت مزایای بیمه بیکاری را به تفکیک مشاهده می‌کنید.

نکته: اشخاص با سن بیش از ۵۵ سال، تا زمان بازنشستگی مشمول قانون بیکاری می‌شوند.

نحوه محاسبه بیمه بیکاری

بیمه بیکاری در سال 1402 این‌گونه محاسبه می‌شود که مقرری دریافتی روزانه هر فرد بیکار شده برابر با ۵۵ درصد میانگین حقوق یا کارمزد دریافتی او بر اساس قرارداد کار فی‌مابین او و کارفرما خواهد بود.

برای افراد متاهل یا متکفل، میزان اشاره شده به اضافه‌ی 10 درصد حداقل دستمزد به ازای هر نفراز افراد تحت کفالت وی، تا سقف چهار نفر، می‌باشد. همچنین میزان مقرر شده برای این افراد بین حداقل دستمزد و 80 درصد متوسط حقوق فرد است. این مبلغ نباید از این مقادیر کمتر یا بیشتر شود و ضروری است که از روز اول محاسبه و پرداخت شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع بیمه، مقاله بیمه چیست را مطالعه کنید.

این بیمه در چه شرایطی قطع می‌شود؟

بر اساس آنچه که در قانون بیمه بیکاری ذکر شده است، با وجود شرایط زیر، بیمه فرد بیکار قطع خواهد شد.

1.  اشتغال به کار در شرکت یا مجموعه‌ی جدیدی که فرد را بیمه‌ می‌کند.
2. شرکت نکردن در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی بدون عذر موجه
3. رد کردن شغل پیشنهادی تخصصی یا مرتبط به حرفه فرد بیکار شده
4. استفاده از مستمری بازنشستگی یا ازکارافتادگی
5. دریافت مزد روزهای بلاتکلیفی از طرف کارفرمای مربوطه

اگر ثابت شود فرد به میل و خواست خود بیکار شده، موظف است تمام مستمری دریافتی در دوران بیمه بیکاری را برگرداند.

همچنین اگر بیمه ‌شده در جایی به کار مشغول شده باشد و از بیمه دوران بیکاری هم استفاده کند، از همان زمان تاریخ اشتغال، باید مبلغ‌های دریافتی را برگرداند. البته اگر حین کارآموزی کمک هزینه دریافت کند، بیمه او در زمان بیکاری، تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.

مدارک لازم برای دریافت حقوق بیمه بیکاری

برای اینکه بتوانید حقوق مربوط به این نوع بیمه را دریافت کنید، کافی است مدارک لازم زیرا را به اداره کار تحویل دهید.

• اصل و نمونه کپی مدارک هویتی شامل صفحات شناسنامه، کارت ملی و مدرک تحصیلی
• یک عکس 4×3 جدید
• اصل و کپی کارت پایان خدمت (برای آقایان)
• اصل و کپی قرارداد کاری

در سال‌های گذشته برای اخذ بیمه بیکاری، لازم بود متقاضی معرفی‌نامه‌ای هم از طرف کارفرما به اداره کار تحویل دهد. اما در حال حاضر و با توجه به رای دیوان عدالت اداری، این سند از لیست مدارک لازم حذف شده است.

لازم به توضیح است برای ثبت درخواست برقراری مقرری بیمه بیکاری، می‌باید از طریق سامانه‌ی غیرحضوری روابط کار اقدام نمایید. ورود به این سامانه نیازمند اخذ نام کاربری و رمز عبور از دفاتر پیشخوان می‌باشد.

مراحل ثبت نام بیمه بیکاری در سامانه تأمین اجتماعی

1. مراجعه به دفاتر پیشخوان و دریافت نام کاربری و رمز عبور سامانه‌ی جامع روابط کار
2.  جستجوی عبارت ((سامانه‌ی جامع روابط کار)) در فضای اینترنت.
3.  برای ورود به سامانه بیمه بیکاری، باید نام کاربری و گذرواژه خود را در سامانه جامع روابط کار وارد نمایید.
4. برای ثبت درخواست، مشخصاً گزینه «ثبت درخواست بیمه» را طراحی کرده‌اند. کافی است روی آن کلیک کنید.
5. ابتدا گزینه «پنجره واحد خدمات» و بعد «اداره کل حمایت از مشاغل و بیکاری» را انتخاب کنید.
6. اطلاعات موجود در فرم درخواست بیمه را تکمیل و «ارسال» کنید.
7. باید دلیل بیکاری خودتان را هم در سامانه بیمه بیکاری وارد نمایید.
8. مدارک لازم را در سامانه بیمه مربوط به بیکاری بارگذاری کنید.
9. اطلاعات مربوط به کارگاهی که در آن کار می‌کردید را وارد نمایید.
10. اطلاعات مربوط به بیمه خودتان را در سامانه وارد کنید.

بعد از ارسال تمامی این اطلاعات، درخواست شما بررسی شده و نتیجه از طریق پیامک اعلام می‌شود.

مزایای مختلف بیمه بیکاری

همان‌طور که تاکنون شرح دادیم، این نوع بیمه برای کسانی طراحی شده است که به صورت اجباری کار خود را از دست داده‌اند.

در این شرایط فرد باید برای تأمین مالی شرایط زندگی خود، تدبیری بیندیشد. در این میان سازمان تأمین اجتماعی شرایطی را فراهم کرده که فرد بتواند تا مشغول شدن به کار بعدی، به صورت ماهانه مقرری دستمزد دریافت کند. این مسئله مهم‌ترین مزیت بیمه دوران بیکاری است.

همچنین یکی از دغدغه‌های اصلی افرادی که به شکل قراردادی کار می‌کنند هم برطرف می‌شود. این افراد معمولا از بیکار شدن قبل از اتمام دوره کار خود هراس دارند. اما با وجود چنین قوانینی دیگر نیاز به نگرانی‌های بیش از اندازه نیست.

یکی دیگر از مزیت‌های مهم این نوع بیمه، حفظ سابقه خدمتی فرد بیمه شده است. در واقع با مبلغی که ماهانه به حساب شخص واریز می‌شود، سابقه خدمت او آسیبی نمی‌بیند و شخص می‌تواند به دوران بازنشستگی خود، امید داشته باشد.

همچنین اداره کار ترتیبی می‌دهد تا زمانی که کارفرمایان به دنبال جذب نیروهای جدید هستند، مشمولان بیمه بیکاری در اولویت باشند.

کلام آخر

در این مقاله سعی کردیم شما را با شرایط و قوانین بیمه بیکاری آشنا کنیم. همان‌طور که متوجه شدید، مجری قوانین این نوع بیمه، وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی هستند. همچنین هزینه‌های مرتبط به این نوع بیمه، باید از محل درآمدهای سازمان تأمین اجتماعی فراهم شده باشد.

به یاد داشته باشید که چنین بیمه‌ای برای افرادی که از شرایط بیمه‌های خصوصی و اختیاری استفاده می‌کنند، تعریف نشده است.

همچنین کسانی که به صورت پیمانکاری مشغول به کار هستند هم باید به تاریخ قرارداد خود توجه ویژه داشته باشند. اگر بیکاری آنها قبل از اتمام تاریخ پروژه باشد، حقوق بیمه بیکاری قابل پیگیری است.

برای دریافت جزئیات بیشتر در مورد این نوع بیمه و بررسی شرایط خاص آن می‌توانید سؤالات خود را در بخش کامنت‌ها درج کرده و جواب را از کارشناسان مجموعه دریافت کنید.

منبع: سایت تامین اجتماعی